Bàn về cái tôi to đùng của người Việt

Trong mỗi con người đằng sau vẻ bình thường đều ẩn dấu một điều gì đó khó lường. Và điều mà ta có thể dễ dàng bắt gặp nhất trong không ít người Việt là cái tôi khá to. Cái tôi to trong một điều kiện, hoàn cảnh nào đó có thể thông cảm chấp nhận được, nhưng cũng có trường hợp cái tôi to quá thành ra bảo thù, trì trệ khó chấp nhận.
Cái tôi chỉ đáng giá khi ta nắm bắt được quy luật cuộc sống, chiếm lĩnh được những đỉnh cao trí tuệ, khoa học, khám phá, phát minh và bảo vệ những đỉnh cao đó. Còn cái tôi ngu ngốc khi ta kém cỏi, thất học, lại mang trong mình sự đố kỵ hẹp hòi sẽ dẫn đến những việc làm, hành động lố, lai căng, gượng ép, bị chê cười. Thậm chí làm chậm, ảnh hưởng chung cho sự phát triển của xã hội, nếu anh chị cô bác nắm dữ vị trí nào đó. Một quyết định được ban ra của người có chức vụ mà từ sự bảo thù cá nhân không tiếp thu cái hay, cái mới có khi gây ra những hậu quả kinh tế xấu vô chừng. Kéo lùi sự phát triển.
Người Việt nhất là đàn ông vốn bị ăn sâu hệ phong kiến từ lâu đời, nếu về quê, đi vào những nơi còn chậm phát triển nghèo, những tàn dư lạc hậu dường như vẫn ăn sâu, có ông bố không chấp nhận mình sai, đã là cha nhất cử nhất động lời nói của mình là đúng, là uy quyền, vợ con nhất nhất phải tuân theo như kiểu điều 1 thủ trưởng luôn luôn đúng, nếu thủ trưởng sai xin xem lại điều một. Điều mỉa mai là kẻ nịnh bợ luôn học thuộc điều này. Cho nên nếu lỡ ông bố có làm điều gì sai là vẫn kiên quyết không nhận, cãi bay biến bằng được.
Cái tôi to đùng nhất quyết chỉ mình đúng là cái tôi phi lý. Nó sẽ ngược với tiến trình văn minh. Con người văn minh là con người biết lắng nghe, biết thấu hiểu, chia sẻ. Một người trung niên, trưởng thành vẫn sẵn sàng lắng nghe một cậu học sinh tiểu học nói và gật gù tiếp thu, tán dương.
Một xã hội văn minh mọi người đều có quyền đưa ra ý kiến của mình và đều được tôn trọng. Dù tuổi ít, tuổi nhiều, dù làm nhỏ hay làm to. Cái tôi không phải là sự áp đặt, không phải là sự thù hằn khi bị phản bác, góp ý.
Cái tôi chỉ đẹp khi ta biết lắng nghe, biết thấu hiểu và hành động theo những phương pháp khoa học chứ không phải là sự duy lý trí cá nhân.

(Nguyễn Hải Đăng)